Jacek Malczewski

Jacek Malczewski - Harpia We Śnie

Jacek Malczewski herbu Tarnawa, ( ur. 15 lipca 1854 w Radomiu, zm. 8 października 1929 w Krakowie ) – polski malarz, jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu przełomu XIX i XX wieku.

 Jeden z najwybitniejszych i najbardziej uznanych artystów w historii polskiej sztuki. Na początku lat 90. jego obrazy zainicjowały w młodopolskim malarstwie nurt symbolizmu, pobudzając zarazem odrodzenie romantycznej tradycji. Zasadniczy wpływ na ukształtowanie się światopoglądu i osobowości Malczewskiego wywarł jego ojciec, Julian, który wpoił synowi idee patriotyzmu i narodowego mesjanizmu wyrażone najpełniej w polskiej literaturze romantycznej. Poczucie polskości, wrażliwość na piękno ojczystego krajobrazu i znajomość rodzimego folkloru ugruntował paroletni (1867-1871) pobyt Malczewskiego w majątku wuja Feliksa Karczewskiego w Wielgiem, gdzie opiekę pedagogiczną sprawował nad nim Adolf Dygasiński, przyszły pisarz i publicysta.

Jacek Malczewski - Inspiracja Artysty

 Swą edukację artystyczną rozpoczął Malczewski w 1872 w Krakowie, pobierając lekcje rysunku u L. Piccarda i uczęszczając jako wolny słuchacz do klasy W. Łuszczkiewicza w Szkole Sztuk Pięknych. W 1873 - za radą Jana Matejki - podjął regularny tok studiów u Łuszczkiewicza i F. Szynalewskiego. Naukę na uczelni uzupełniał prywatnymi lekcjami rysunku u F. Cynka. Swój warsztat artystyczny doskonalił w latach 1876-1877 w paryskiej École des Beaux-Arts, uczęszczając do pracowni Henri Ernesta Lehmanna; odwiedzał też Académie Suisse. W 1879 ukończył w macierzystej uczelni rozpoczęty w 1875 kurs kompozycji w klasie mistrzowskiej Matejki. Mimo różnic w pojmowaniu artystycznej formy i ekspresji, nasycone historiozoficznymi treściami malarstwo Matejki odcisnęło piętno na wyobraźni Malczewskiego i wraz z poezją wielkich romantyków oddziałało formotwórczo na patriotyczno-historyczny nurt jego twórczości. Równie silnym bodźcem dla ukształtowania się narodowo-martyrologicznej ikonografii dzieł Malczewskiego była ześrodkowana na patriotycznej tematyce twórczość Artura Grottgera, późnego polskiego romantyka.

Jacek Malczewski - Błędne Koło

Malczewski urodził się w Radomiu, w starej, ale pozbawionej majątków ziemskich rodzinie szlacheckiej. Ród Malczewskich z Malczewa wydał także sławnego niegdyś poetę Antoniego Malczewskiego ( ta gałąź rodziny samowolnie zmieniła herb Tarnawa na Abdank ). Jego ciotką była znana mistyczka Wanda Malczewska .

 Mimo okresowych pobytów w Paryżu, Monachium (1885-1886, 1893) i Wiedniu (1914-1916), oraz kilku podróży do Włoch (1880, 1890), Grecji i Turcji (1884 - jako rysownik-dokumentalista archeologicznej wyprawy zorganizowanej przez Karola Lanckorońskiego) artystyczne inspiracje i impulsy czerpał Malczewski głównie z polskiej sztuki, tradycji i folkloru, dopełniając je oryginalnie interpretowanymi motywami mitologicznymi i biblijnymi wątkami. Choć w pełni odrębna, swoista i samoistna, sztuka Malczewskiego była przejawem tendencji znamiennych dla europejskiego symbolizmu, w unikalny sposób przekazywała tematyczne toposy fin-de-siècle'u. Była też - ze względu na swe wysokie walory artystyczne - doceniana i nagradzana medalami na międzynarodowych wystawach w Monachium (1892), Berlinie (1891) i Paryżu (1900).

Jacek Malczewski - W Tumanie

Z rodziny pochodził także generał WP i minister spraw wojskowych z czasów przewrotu majowego Juliusz Tadeusz Tarnawa-Malczewski. Jacek po kądzieli spokrewniony był z Jadwigą Łuszczewską, Karolem Szymanowskim i Jarosławem Iwaszkiewiczem.

  W 1903 odbyła się pierwsza indywidualna ekspozycja malarstwa Malczewskiego w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie i Lwowie, oraz w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Kolejne indywidualne pokazy miały miejsce w Poznaniu (1911, 1925), Krakowie (1924), Warszawie (1925), Lwowie (1926, 1929) i Łodzi (1926). Ponadto Malczewski prezentował swe prace na licznych ekspozycjach Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie (od 1875) i Krakowie (od 1877) oraz w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (od 1879). W 1911 urządzono w Wiedniu retrospektywną prezentację twórczości artysty. Malczewski uczestniczył w wielu zagranicznych wystawach, m.in. w Monachium (1890-1898), Berlinie (1891, 1896, 1913), Petersburgu (1899), Chicago (1893), Paryżu (1900, 1921), Wiedniu (1902, 1915, 1918), Londynie (1906), Wenecji (1914) i Brukseli (1928).

 Jacek Malczewski - Śmierć

 Twórczość malarska Malczewskiego koncentrowała się wokół kilku tematów, które wciąż powracały rozwijane, przekształcane i wzajemnie ze sobą splatane. Wyobraźnia artysty krążyła wokół kilku problemów, ujmując je wciąż od nowa i wciąż inaczej, penetrując odmienne aspekty tych samych treści, treści do końca nieuchwytnych, bo symbolicznych. Mnożenie wariantów i niuansów danego motywu następowało w obrębie serii i cyklów obrazowych mu poświęconych; malarskie oeuvre Malczewskiego obejmuje kilka serii tematycznych, które wyłonione w jednorodnej formie, współistniały i wzajemnie się wzbogacały, krzyżując i zespalając swe wątki.

Pod koniec życia artysta stracił wzrok. W Krypcie Zasłużonych na Skałce pochowano go zgodnie z ostatnim życzeniem we franciszkańskim habicie tercjarskim.

Jacek Malczewski - Śmierć Ellenai

 Z owładniętej obsesją śmierci symbolistycznej ikonografii Jacek Malczewski wysnuł wątek Thanatosa, sięgając do antycznych źródeł europejskiej kultury. Koncepcja tematyki tanatologicznej narodziła się w twórczości artysty w latach 1898-1899; powstało wówczas szereg obrazów ujmujących motyw śmierci w sposób alegoryczny (Thanatos, Thanatos I, Thanatos II). Mitologicznemu bogu śmierci nadał Malczewski - przewrotnie - postać młodej kobiety z kosą w dłoniach; o jej nadprzyrodzonej naturze świadczą biegnące szerokimi łukami skrzydła o dekoracyjnym zarysie. Jednocześnie dorodne kształty jej ciała kierują skojarzenia ku nierozwiązywalnemu splotowi materii i ducha, sfery zmysłowości ze spirytualnym pierwiastkiem, uwypuklonej po wielekroć przez symbolistów więzi Erosa z Thanatosem. Zimna, srebrzysto-zielona księżycowa poświata otulająca fragmentarycznie ukazany rodzinny dwór artysty w Gardzienicach, ewokuje niepokój chwili granicznej pomiędzy życiem doczesnym i transcendentnym bytem. W swej późnej twórczości artysta osadzał motyw śmierci w scenerii przywołanego z pamięci dworu w Wielgiem, w którym spędził dzieciństwo, spinając niejako klamrą drogę swego życia.  Jacek Malczewski malarstwo